نامگذاری سال ها به نام حیوان: علت نامگذاری هر سال به نام یک حیوان!؟

هر جامعه ای از گذشته تا کنون معیاری برای مخاسبه زمان داشته است. تقویم به عنوان وسیله ای برای ارائه ماهیت فرهنگی و سیاسی ،احیا و انجام مراسم دینی،سنن ملی ،کار و غیره استفاده می شده استو به همین دلیل تقویمهای مختلفی از قدیم الایام در عرصه گیتی در میان اقوام و ملل و صاحبان ادیان یافت شده اند. برخی از این تقویم ها فراموش شده اند و برخی دیگر کماکان به حیات خود با کمی تغییر ادامه می دهند. هر سال که عوض می شود، سال جدید به نام یک حیوان نامگذاری می شود. علت چیست؟ این مطلب به بررسی علت نامگذاری سال ها به نام حیوان پرداخته است. با چشمک همراه باشید.

شاید بپسندید: 8 چندش ترین عادت های غیربهداشتی مردم اروپا در قرون وسطی!

تقویم دوازده حیوانی چیست؟

از جمله تقویمهای کهن و مشهور و در عین حال پیچیده عالم، تقویم دوره‌ای دوازده حیوانی است. در میان دانشمندان اسلامی این تقویم به نامهای تاریخ ترک، تاریخ ترکستان، تاریخ خُتن، اُیغور و یا تاریخ ترکان مشهور است.قدیمی‌ترین اثری که از وجود این تقویم در میان اقوام ترک آسیای مرکزی خبر می‌دهد در آثار ابوریحان بیرونی است. وی از این تقویم در دو کتاب خود که مربوط به نجوم است یاد می‌کند؛ اما می‌نویسد نه بر مقادیر و نه بر معنی و نه بر کیفیات این ماهها آگاهی پیدا نکردم.

دیدگاه ابوریحان و دیگر دانشمندان درباره نامگذاری سال ها به نام حیوان

نامهایی که ابوریحان در کتاب خود از نام ماههای تقویم دوازده حیوانی یاد می‌کند، درست همان اسامی است که امروزه در کشور ترکیه برای این تقویم و این حیوانات کاربرد دارد که این امر نشانگر اصیل بودن نامهای ترکی این ماهها است. خواجه نصیرالدین از اولین کسانی است که اطلاعات فراوانی از این تقویم در اختیار می‌گذارد.

امروزه بسیاری از پژوهشکران بر این باورند که آشنایی با این تقویم در میان تمام اقوام آسیای شرقی، جنوب شرق و جنوب هندوستان وجود داشته و هر یک با کمی تفاوت نام دوازده حیوان را به ماههای دوازده گانه سال خویش نسبت داده‌اند و اکنون نیز در اکثر این کشورها نام حیوانات در این تقویم به صورت دوره‌ای در نامگذاری سالها مورد استفاده است.

در بسیاری از کشورها که این تقویم و ادوار ان به صورت سالیانه مورد توجه است، مردم بر این باورند که وقایعی که هر سال رخ می‌دهد و افرادی که در هر سال بدنیا می‌ایند تحت خصوصیات حیوانی که بر آن سال حاکم است قرار دارند. در افغانستان و ایران نیز چنین باورهایی همواره مورد توجه عوام بوده است. این تقویم از قرن هفتم هجری به بعد در خراسان نیز مورد توجه و استفاده بوده است. به مانند بسیاری از کشورها که تحت تاثیر این تقویم قرار گرفته‌اند، در نامگذاری سالها به حیوانی خاص تأثیر پذیرفته است.

نامگذاری سال ها به نام حیوان و رابطه آن با استیلای ترکان بر جهان اسلام

با استیلای ترکان و مغولان در ایران و افغانستان امروزی، این تقویم ترکی ۱۲حیوانی نیز رواج یافت. بر اساس نوشته‌های خواجه نصیرالدین طوسی، سال در این تقویم خورشیدی حقیقی و ماه‌هایشان بر اساس رویت دو هلال ماه بوده‌است. برای احتساب شمسی بر مبنای قمری دست به نسیء می‌زدند. دراین تقویم هر یک از ماه‌های سال بر اساس نام یک حیوان می‌باشد. که عبارتنداز:

«۱-موش (سچقان یا کسگو)؛ ۲-گاو نر (اود یا سغر)؛ ۳-پلنگ (بارس)؛ ۴-خرگوش (توشقان)؛ ۵-نهنگ (لو)؛ ۶-مار (ییلان)؛ ۷-اسب (یونت)؛ ۸-گوسفند (قوی)؛ ۹-میمون (بیجین)؛ ۱۰-مرغ (تخاقوی)؛ ۱۱-سگ (ایت)؛ ۱۲-خوک (تونگوز).

در این تقویم بعد از یک دوره دوازده ساله، اسامی حیوانات و سال منسوب به آنها از نو تکرار می‌شود. علاوه بر سال، ماههای دوازده‌گانه نیز به نام این حیوانات نامگذاری شده است.مثلا آغاز دوره ای که با نام موش است، ماه اول آن موش و … خواهد بود.

در شعری نام این ماهها به ترتیب چنین آمده است:

موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار////زین چهار که بگذری نهنگ اید و مار

وانگاه به اسب و گوسفند است حساب//// حمدون(میمون) و مرغ و سگ و خوک آشکار