آهوی ختن یا آهوی مشک در دره‌های جنگلی شمال شرقی افغانستان زندگی می‌کند و در سرشماری‌های اخیر تعداد معدودی از آن‌ها هنوز باقی مانده اند. آخرین باری که آهوی مشک در این مناطق دیده شده مربوط به سال ۱۹۴۸ می‌شود. بر اساس تحقیقات انجام شده، آهوی مشک بدلیل نابودی محیط طبیعی زیست و شکار بیرویه در حال انقراض است.
آهوی ختن با آهوی نیش دار
این آهو تولید کننده عطر مشک است که در عطرسازی، بخور و داروسازی مصرف می‌شود. شکارچیان در پی بدست آوردن غده‌های عطری آهوی مشک، این حیوان را شکار می‌کنند. ارزش این غده‌ها از معادل وزنی طلا گرانتر است.
ناظران حیات وحش، معتقدند تعداد بسیار کمی از این نوع آهو در طبیعت وجود دارد. این آهوها در سراشیب‌های تند و صخره‌ای استان نورستان افغانستان پراکنده هستند و بخاطر مخفی شدن و استتار طبیعی عکسبرداری از آن‌ها دشوار است.
جمعیت این جانوران در آسیا به صورت پراکنده دیده می‌شود و مشخص کردن تعداد حدودی آن‌ها به همکاری و پژوهش در کشور‌های مختلفی از جمله، روسیه، مغولستان و چین نیاز است.
ضمن اینکه آمار جمعیت این جانوران در هر کشور نیز به صورت به روز شده نیز مشخص نیست. یکی از آخرین و معتبر‌ترین آماری که از جمعیت این جانوران منتشر شده به سال ۲۰۰۲ باز می‌گردد که توسط «موسسه جانور شناسی، آکادمی علوم چین» ارائه شد.
برای به دست آوردن یک کیلوگرم «دانه مشک» حدود ۳۰ جانور باید قربانی شوند. طبق این مقاله پژوهشی گونه آهوی ختن جنگلی (کوتوله) وسیع‌ترین پراکندگی را داشته و جمعیت آن‌ها در طبیعت حدودا ۱۰۰.۰۰۰ تا ۲۰۰.۰۰۰ راس گزارش شده است.
حدودا ۱۰۰.۰۰۰ راس آهوی ختن هیمالیایی، ۲۰۰۰ گونه آهوی ختن سیبری وجود داشت. البته همان‌طور که ملاحظه کردید این آمار برای ۲ دهه پیش بوده و امروزه رسانه‌های مختلفی تعداد این جانوران را مجموعا کمتر از ۵۰۰۰ راس اعلام کرده‌اند.
مشک چیست؟
مُشک آهو ماده ای با بویی قوی و ماندگار است که از غدد دُمی آهوهای ختن نر به دست می‌آید. این ماده رنگی تیره دارد و دارای بویی تلخ و قوی و ماندگار است و حاوی ترکیباتی همچون آمونیاک، چربی‌های مختلف، کلسترول، رزین‌ها و مواد آلی است. این ماده قیمت بالایی داشته و هر ساله تعداد زیادی از آهوهای ختن برای استفاده از این ماده شکار می‌شوند.
تعداد این آهو در سال‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته و شش گونه از هفت گونه این آهوها در خطر انقراض قرار گرفته‌اند. تا سال ۱۹۷۹ به منظور افزایش ماندگاری بوی عطر و ادوکلن‌ها از این ماده به شکلی گسترده در صنایع عطرسازی و در برخی مناطق در درمان‌های طب سنتی استفاده می‌شد اما به دنبال کاهش شدید تعداد آهوهای ختن و خطر انقراض آن‌ها با پیگیری سازمان سایتس، شکار این جانوران ممنوع اعلام شد.
مراحل تولید مشک
پس از شکار این نوع آهو توسط شکارچیان، آن را ذبح کرده، کیسه یا غده مشک را از شکم او خارج کرده و در معرض آفتاب روی سنگ مسطح پهن کرده و یا در روغن داغ شده خشک می کنند. روش دوم بدست آوردن مشک، بدون شکار و ذبح انجام می گیرد. این کار زمانی صورت می گیرد که این غده به قدری بزرگ می شود که باعث درد آهو شده و او با ساییدن بدن خود به سنگ، پوست خود را پاره کرده و غده را از بدن خود خارج می کند. پس از آن شکارچیان که از محل آن با خبر شده، به جمع آوری آن می پردازند.
رنگ مشک مشکی است و بسیار کمیاب و گران قیمت است. این مسأله باعث شده که فروشندگان آن را با مواد دیگری مخلوط می کنند تا وزن آن زیاد تر شود. مشک مقدار زیادی ماده “کافین” دارد از همین رو برخی ها به جای چای یا قهوه از آن استفاده می کنند اما بررسی های انجام شده نشان می دهد که خوردن زیاد آن باعث ایجاد خلل در دستگاه عصبی افراد می شود.
