خواص مریم گلی: از گذشته‌های دور، گیاهان دارویی همواره نقش مهمی در طب سنتی و درمان بیماری‌ها داشته‌اند. یکی از این گیاهان شگفت‌انگیز، مریم گلی است. گیاه مریم گلی با بوی معطر و گل‌های بنفش یا سفید رنگ، فواید بی‌شماری برای سلامتی دارد که در این مطلب بخش سلامت مجله خبری چشمک در مجموعه خواص گیاهان دارویی به بررسی برخی از مهمترین خواص مریم گلی می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: اگه شکم بزرگی داری، این بیماری تهدیدت میکنه!!
گیاه مریم گلی
مریم‌گلی معمولی (نام علمی: Salvia officinalis) گیاهی است چند ساله و علفی، ریشه راست و دارای انشعابات فراوان ساقه راست و ارتفاع آن بین ۸۰–۵۰ سانتی‌متر است. این گیاه، دارای ساقه‌هایی به رنگ سبز تیره و پوشیده از کُرک‌های انبوه و خاکستری رنگ است. با افزایش عمر گیاه، ساقهٔ آن چوبی، و رنگ آن قهوه‌ای می‌شود.
برگ‌ها بلند و نیزه‌ای شکل و برگ‌های پایینی دارای دمبرگ بلند هستند؛ در حالی که برگ‌های قسمت فوقانی ساقه، دمبرگ کوتاهی دارند. سطح فوقانی و تحتانی برگ‌ها پوشیده از کرک‌های ظریف است. گلها به رنگ بنفش متمایل به آبی، صورتی یا سفید و به صورت مجتمع در قسمت فوقانی ساقه‌ها روی چرخه‌های مخصوصی مشاهده می‌شوند.
روی هرچرخه ۸–۵ گل وجود دارد میوه فندقه و به رنگ قهوه‌ای روشن یا تیره‌است. قطر تاج گیاه حدود ۵۵ سانتی‌متر است. وزن هزار دانه ۶۱/۵۵ گرم و طول دوره جوانه زنی ۱۲ روز می‌باشد. این گیاه از راسته لب‌گلی‌ها (Lamiales) و تیره نعنائیان (Lamiaceae) است. زمان گلدهی این گیاه، بهار و رویشگاه آن در دامنه‌های صخره ای در منطقه ایرانی – تورانی می‌باشد. این گیاه، انحصاری ایران است و در ناحیه فارس (اقلید) پراکنش دارد و تحت عنوان مریم گلی اقلیدی شناخته می‌شود.
مواد مؤثر در مریم گلی
- پلی فنول
- فیتو استروژن
- توژون
- رزمارینیک اسید
- اولئانیک اسید
- سابینن (۱۶/۱۹ درصد)، بتا-پینن (۱۹ درصد)، آلفا-پینن (۳۰/۱۶درصد)، آلفا-ترپینولن (۴۱/۱۴ درصد)، ۱٬۸-سینئول (۸۶/۱۰ درصد) و لیمونن (۷۳/۳ درصد) بالاترین مقدار ترکیبات فرار این گیاه را تشکیل دادند.
- ۵۸ ترکیب فرار در گیاه مریم‌گلی ارغوانی شناسایی شد. بیشترین میزان ترکیبات فرار گیاه مریم‌گلی ارغوانی به ترتیب کامفن (۸۵/۲۸ درصد)، آلفا-پینن (۳۳/۱۲ درصد)، کامفور (۷۳/۱۰ درصد)، لیمونن (۰۱/۹ درصد)، ۱٬۸-سینئول (۴۷/۵ درصد)، بتا-پینن (۵۸/۴ درصد) و بورنیل استات (۷۵/۳ درصد) بود.
- بخش اصلی ترکیبات فرار گیاهان مریم‌گلی لبه‌دار و ارغوانی از نوع مونوترپن‌ها (به ترتیب ۵۷/۹۱ و ۲۸/۸۴ درصد) و سزکوئی‌ترپن‌ها (به ترتیب ۱۲/۵ و ۵۸/۷ درصد) بودند.
خواص مریم گلی
گیاهان دارویی مانند مریم گلی امروزه محبوبیت خاصی پیدا کرده‌اند. چون خواص بی‌شماری دارند و برای انواع درمان بدون استفاده از مواد شیمیایی راهگشا خواهند بود. در ادامه شما را با ۱۱ مهمترین خواص مریم گلی آشنا می‌کنیم:
تقویت حافظه
مریم گلی به واسطه‌ی ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی که دارد، از سلول‌های مغزی در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت و با افزایش جریان خون در مغز، به بهبود عملکرد شناختی و تمرکز کمک می‌کند. مطالعات نشان داده است که مصرف این گیاه می‌تواند در بهبود یادگیری، افزایش سرعت پردازش اطلاعات و پیشگیری از آلزایمر موثر باشد.
سلامت پوست
مریم گلی، این گیاه شگفت‌انگیز، دارای خواص ارزشمندی برای سلامت پوست است. از جمله اینکه غنی از آنتی‌اکسیدان‌هاست، بنابرین می‌تواند علائم پیری مانند چین و چروک و لکه‌های پوستی را کاهش دهد و از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کند. علاوه بر این، روغن مریم گلی به‌عنوان یک تونر طبیعی برای پوست‌های چرب عمل می‌کند و تولید سبوم را تنظیم می‌کند.
خواص ضدباکتریایی، ضدعفونی‌کننده و ضدالتهابی مریم گلی نیز در درمان مشکلات پوستی مانند آکنه، اگزما و پسوریازیس موثر است. در مجموع، این گیاه کاربردهای متنوعی در زیبایی و سلامت پوست دارد و می‌تواند یک انتخاب طبیعی و مفید برای مراقبت از پوست باشد.
مفید برای کبد چرب
یکی دیگر از خاصیت‌های این گیاه دارویی، کمک به درمان کبد چرب است. برخی از خواص مریم گلی برای کبد چرب عبارتند از:
- سم‌زدایی کبد: مریم گلی به‌عنوان یک ادرارآور طبیعی عمل می‌کند و به دفع سموم و مواد زائد از بدن از طریق ادرار و تعریق کمک می‌کند. این امر می‌تواند به پاکسازی کبد و کاهش التهاب آن کمک کند.
- کاهش چربی کبد: مریم گلی همچنین می‌تواند به کاهش چربی کبد و بهبود عملکرد آن کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که مریم گلی می‌تواند سطح آنزیم‌های کبدی را که نشان‌دهنده‌ی آسیب کبدی هستند، کاهش دهد.
- محافظت از کبد در برابر آسیب: این گیاه دارویی شگفت‌انگیز همچنین دارای آنتی‌اکسیدان‌های قوی است که می‌توانند از کبد در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کنند.
- کاهش التهاب کبد: همانطور که گفتیم، گیاه مریم گلی دارای خواص ضدالتهابی است، از این‌رو می‌تواند به کاهش التهاب کبد نیز کمک کند.
- کمک به کاهش وزن: مریم گلی همچنین می‌تواند به کاهش وزن نیز کمک نماید که این امر به نوبه‌ی خود می‌تواند منجر به بهبود کبد چرب شود.
سلامت دهان و دندان
مریم گلی به دلیل خاصیت ضد میکروبی که دارد می‌تواند به سلامت دهان و دندان کمک می‌کند. در یک مطالعه، نشان داده شده است که دهانشویه‌ی تهیه شده از مریم گلی به‌طور موثر باکتری استرپتوکوک موتانس را که مهمترین عامل پوسیدگی و کرم خوردگی دندان است را از بین می‌برد. در یک مطالعه‌ی دیگر نشان داده شده است که اسانس مریم گلی می‌تواند باعث از بین رفتن و جلوگیری از گسترش قارچ کاندیدا آلبیکنس (قارچی که منجر به ایجاد برفک دهان می‌شود) شود.
مریم گلی همچنین می‌تواند از بروز عفونت‌های دهانی و لثه‌ای و آبسه‌های دندانی جلوگیری کرده و بوی بد دهان را از بین ببرد.
سرماخوردگی
مریم گلی سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان است که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. از این‌رو می‌تواند برای سرماخوردگی بسیار مفید باشد و به تسریع بهبود علائم سرماخوردگی مانند گلودرد، سرفه، گرفتگی بینی و خلط گلو کمک کند.
درمان درد قاعدگی
مریم گلی، می‌تواند به عنوان یک راهکار طبیعی برای تنظیم و بهبود پریود و رفع مشکلات مربوط به آن، مورد استفاده قرار گیرد. برخی از خواص این گیاه برای پریودی عبارتند از:
- تنظیم قاعدگی: مریم گلی به‌دلیل داشتن هورمون‌های گیاهی شبیه به استروژن، می‌تواند به تنظیم قاعدگی، کوتاه کردن دوره‌ی پریود و کاهش خونریزی کمک کند.
- کاهش درد قاعدگی: مریم گلی با خاصیت ضد التهابی و ضد درد، می‌تواند به کاهش درد قاعدگی و گرفتگی عضلات نیز کمک نماید.
- کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS): مریم گلی با تنظیم هورمون‌ها و کاهش التهاب، می‌تواند به کاهش علائم PMS مانند تحریک‌پذیری، نفخ و سردرد کمک کند.
علاوه بر استفاده از گیاه مریم گلی، در دوران پریودی لازم است رژیم غذایی مشخصی را دنبال کنید تا بتوانید با کمترین درد این روزها را طی کنید. در مجتوای «برای کاهش درد پریود چه بخوریم و چه نخوریم؟» بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم که می‌تواند مطالعه‌ی آن برای شما مفید باشد.
کاهش علائم یائسگی
در طول یائسگی، بدن شما کاهش طبیعی هورمون استروژن را تجربه می‌کند که این امر می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم ناخوشایند مثل گرگرفتگی، تعریق بیش از حد، خشکی واژن و… را به‌همراه داشته باشد.
یکی از خواصی که مریم گلی دارد، کمک به کاهش علائم یائسگی است زیرا ترکیبات موجود در مریم گلی دارای خواص استروژن مانند هستند و می‌توانند به درمان گرگرفتگی و تعریق بیش از حد کمک کنند.
تنظیم قند خون
مریم گلی از دیرباز به‌عنوان یک داروی گیاهی برای مقابله با دیابت و تنظیم قند خون شناخته شده است. این گیاه حاوی ترکیبات فعال زیستی منحصر به فردی است که عملکردی مشابه داروهای ضد دیابت دارند.
مصرف مریم گلی باعث می‌شود تا ترشح گلوکز ذخیره شده در کبد تحت کنترل درآید و از نوسانات ناگهانی سطح قند خون در جریان خون پیشگیری کند. این امر، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد.
یکی دیگر از فواید شگفت‌انگیز مریم گلی، توانایی آن در کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید در خون، به‌ویژه در بیماران دیابتی است. علاوه بر این، مطالعات نشان داده است که مریم گلی با بهبود حساسیت بدن به انسولین و کاهش التهاب سیستماتیک، می‌تواند سلامت کلی افراد مبتلا به دیابت را بهبود بخشد.
مفید برای قلب
مریم گلی با دارا بودن اسیدهای چرب امگا ۳ و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، نقشی موثر در سلامت قلب ایفا می‌کند. این گیاه با کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) به تنظیم چربی خون کمک می‌کند. در نتیجه، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مانند سکته‌ی مغزی و حمله‌ی قلبی را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
درمان عفونت‌های رحمی
مریم گلی، به‌دلیل خواص ضد میکروبی و ضد التهابی، همچنین می‌تواند به عنوان یک راهکار طبیعی برای درمان عفونت‌های رحمی مانند عفونت واژن و عفونت مجاری ادراری مورد استفاده قرار گیرد. این گیاه با مبارزه با میکروب‌ها، کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی بدن، به بهبود عفونت و ارتقای سلامت رحم کمک می‌کند.
مفید برای لاغری
مریم گلی، به دلیل دارا بودن خواص متعددی، می‌تواند به عنوان یک راهکار طبیعی برای لاغری و کاهش وزن مورد استفاده قرار گیرد. برخی از این خواص عبارتند از:
- با افزایش هورمون‌های سیری در بدن، به کاهش اشتها و میل به غذا کمک می‌کند.
- با افزایش متابولیسم یا سوخت‌و‌ساز بدن، به سوزاندن کالری بیشتر و در نتیجه لاغری کمک می‌کند.
- با اتصال به چربی‌ها در روده، از جذب آن‌ها به بدن جلوگیری می‌کند.
- با خاصیت سم‌زدایی، به دفع سموم و مواد زائد از بدن کمک می‌کند و به این ترتیب، منجر به لاغری و تناسب اندام می‌شود.
نحوه مصرف گیاه مریم گلی
مریم گلی یک گیاه دارویی است که می‌توان آن را به شیوه‌های گوناگون مصرف کرد. برخی از راه‌های مصرف این گیاه عبارتند از:
- دم کردن به‌عنوان چای: برگ‌های خشک مریم گلی را می‌توان در آب جوش ریخت و پس از مدتی آن را صاف کرد تا چای آرامش بخش مریم گلی تهیه شود.
- تهیه‌ی عصاره: با ترکیب گل‌های مریم گلی و روغن زیتون می‌توان عصاره‌ای تهیه کرد که به‌عنوان کرم برای مشکلات پوستی قابل استفاده است.
- استخراج روغن: با قرار دادن گل‌های خشک مریم گلی در روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون به‌مدت یک هفته، می‌توان روغن مریم گلی را به‌دست آورد.
- ساخت کرم: با ترکیب عصاره‌ی مریم گلی، موم زنبور عسل، روغن نارگیل و روغن های دیگر، می توان کرم مریم گلی را جهت درمان مشکلات پوستی مانند التهاب، خارش و سوختگی تهیه کرد.
نکات احتیاطی در مصرف مریم گلی
با وجود مزایای فراوانی که مریم گلی دارد اما لازم است در مصرف آن احتیاط کنید و چند نکته را مد نظر قرار دهید. از جمله اینکه:
- مریم گلی می‌تواند بر هورمون‌ها و انقباضات رحم اثر بگذارد و به‌همین دلیل، مصرف آن برای زنان باردار و شیرده ممکن است مشکل‌ساز شود. بنابراین پیش از مصرف این گیاه حتما با پزشک مشورت نمایید.
- مصرف بیش از حد مریم گلی ممکن است عوارضی مانند تهوع، استفراغ، سردرد و سرگیجه ایجاد کند.
- اگر بیماری خاصی مانند صرع، تشنج، فشار خون بالا یا مشکلات هورمونی دارید، قبل از مصرف مریم گلی با پزشک خود مشورت کنید. زیرا مصرف این گیاه می‌تواند با داروهای آرام‌بخش، ضد تشنج و… تداخل داشته باشد.
- اگر به گیاهان خانواده نعناعیان مانند رزماری، آویشن یا اسطوخودوس آلرژی دارید، ممکن است به مریم گلی نیز آلرژی داشته باشید.
سخن آخر
به‌طور خلاصه، مریم گلی یک گیاه دارویی شگفت‌انگیز با خواص متعدد و مفید برای سلامتی است. این گیاه می‌تواند در بهبود عملکرد شناختی و حافظه، درمان کبد چرب، حفظ سلامت دهان و دندان، تسکین علائم سرماخوردگی، تنظیم پریود و کاهش مشکلات مربوط به آن، ارتقای سلامت پوست و کاهش علائم پیری، کمک به کنترل علائم یائسگی، تنظیم قند خون و کاهش خطر دیابت، ارتقای سلامت قلب و عروق، درمان عفونت‌های رحمی و حتی کمک به لاغری و کاهش وزن موثر باشد.
با این‌حال، در مصرف این گیاه باید احتیاط‌های لازم را رعایت کرده و از مقادیر توصیه شده تجاوز نکنید. همچنین افراد خاص مانند زنان باردار و شیرده، بیماران خاص و افراد دارای آلرژی باید قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنند.
